آن یکی بیچارهٔ مُفْلِسْ زِ دَرد
که زِ بی‌چیزی هزاران زَهْر خَورْد

لابِه کردی در نماز و در دُعا
کِی خداوند و نِگَهبانِ رِعا

بی‌زِ جَهْدی آفریدی مَر مرا
بی فَنِ من روزی‌اَم دِهْ زین سَرا

پنج گوهر دادی اَم در دُرْجِ سَر
پنج حِسِّ دیگری هم مُسْتَتَر

لا یُعَدّ این داد و لا یُحْصی زِ تو
من کَلیلَم از بَیانَش شَرمْ‌رو

چون که در خَلّاقی اَم تنها تُوی
کارِ رَزّاقیم تو کُن مُسْتَوی

سال‌ها زو این دُعا بسیار شُد
عاقِبَت زاری او بر کارْ شُد

هَمچو آن شخصی که روزیِّ حَلال
از خدا می‌خواست بی‌کَسْب و کَلال

گاوْ آوَرْدَش سَعادت عاقِبَت
عَهْدِ داوودِ لَدُنّی مَعْدِلَت

این مُتَیَّم نیز زاری‌ها نِمود
هم زِ میدانِ اِجابَت گو رُبود

گاه بَدظَن می‌شُدی اَنْدَر دُعا
از پِیِ تاخیرِ پاداش و جَزا

باز اِرْجاء خداوندِ کَریم
در دِلَش بَشّار گشتیّ و زَعیم

چون شُدی نومید در جَهْد از کَلال
از جَنابِ حَقْ شنیدی که تَعال

خافِض است و رافِع است این کِردگار
بی‌اَزین دو بَرنَیایَد هیچ کار

خَفْضِ اَرْضی بین و رَفْعِ آسْمان
بی‌اَزین دو نیست دَورانْش ای فُلان

خَفْض و رَفْعِ این زمین نوعی دِگَر
نیم سالی شوره نیمی سَبز و تَر

خَفْض و رَفْعِ روزگارِ با کُرَب
نوعِ دیگر نیمْ روز و نیمْ شب

خَفْض و رَفْعِ این مِزاجِ مُمْتَرِج
گاه صِحَّتْ گاه رَنْجوری مُضِج

هم‌چُنین دان جُمله اَحْوالِ جهان
قَحْط و جَذْب و صُلْح و جنگ از اِفْتِتان

این جهانْ با این دو پَر اَنْدَر هواست
زین دو جان‌ها مَوْطِنِ خَوْف و رَجاست

تا جهانْ لَرْزان بُوَد مانندِ بَرگ
در شَمال و در سُمومِ بَعْث و مرگ

تا خُمِ یک‌رَنگیِ عیسیِّ ما
بِشْکَنَد نِرخِ خُمِ صدرَنگ را

کان جهانْ هَمچون نَمَکْسار آمده‌ست
هر چه آن جا رَفت بی‌تَلْوین شُده‌ست

خاک را بینْ خَلْقِ رَنگارنگ را
می‌کُند یک رَنگ اَنْدَر گورها

این نَمَکسارِ جُسومِ ظاهِراست
خودْ نَمَکْسارِ مَعانی دیگراست

آن نَمَکْسارِ مَعانی مَعْنوی ست
از اَزَل آن تا اَبَد اَنْدَر نُوی‌ست

این نُوی را کُهنگی ضِدِّش بُوَد
آن نُویْ بی ضِدّ و بی‌نِدّ و عَدَد

آن چُنانْک از صَقْلِ نورِ مُصْطَفی
صد هزاران نوعْ ظُلْمَت شُد ضیا

از جُهود و مُشرک و تَرسا و مُغ
جُملِگی یک‌رَنگ شُد زان اَلْپ اُلُغ

صد هزاران سایه کوتاه و دراز
شُد یکی در نورِ آن خورشیدِ راز

نه درازی مانْد نه کوتَه نه پَهْن
گونه گونه سایه در خورشیدْ رَهْن

لیکْ یک‌رَنگی که اَنْدَر مَحْشَراست
بر بَد و بر نیکْ کَشف و ظاهِراست

که مَعانی آن جهانْ صورت شود
نَقْش هامان دَر خورِ خَصْلَت شود

گردد آن گَهْ فِکرْ نَقْشِ نامه‌ها
این بِطانه رویِ کارِ جامه‌ها

این زمانْ سِرها مِثالِ گاوِ پیس
دوکِ نُطْقْ اَنْدَر مِلَل صد رَنگْ ریس

نوبَتِ صد رَنگی است و صددلی
عالَمِ یک رَنگ کِی گردد جَلی؟

نوبَتِ زَنگی‌ست رومی شُد نَهان
این شب است و آفتابْ اَنْدَر رِهان

نوبَتِ گُرگ است و یوسُف زیرِ چاه
نوبَتِ قِبْط است و فرعون است شاه

تا زِ رِزْقِ بی‌دَریغِ خیره‌خَند
این سگان را حِصّه باشد روزِ چند

در دَرونِ بیشه شیرانْ مُنْتَظِر
تا شود اَمْرِ تَعالوا مُنْتَشِر

پَس بُرون آیند آن شیرانْ زِ مَرْج
بی‌حِجابی حَقْ نِمایَد دَخْل و خَرج

جوهرِ انسان بِگیرَد بَرّ و بَحْر
پیسه گاوان بِسْمِلانْ آن روزِ نَحْر

روزِ نَحْرِ رَسْتخیزِ سَهْمناک
مؤمنان را عید و گاوان را هَلاک

جُملهٔ مُرغانِ آبْ آن روزِ نَحْر
هَمچو کَشتی‌ها رَوانْ بر رویِ بَحْر

تا که یَهْلِکْ مَنْ هَلَکْ عَن بَیِّنَه
تا که یَنْجو مَنْ نَجا وَاسْتَیْقَنَه

تا که بازانْ جانِبِ سُلْطان رَوَند
تا که زاغانْ سویِ گورستان رَوَند

کُاسْتخوان وَ اجْزایِ سَرگینْ هَمچو نان
نُقْلِ زاغان آمده‌ست اَنْدَر جهان

قَنْدِ حِکْمَت از کجا زاغ از کجا؟
کِرمِ سَرگین از کجا باغ از کجا؟

نیست لایِقْ غَزْوِ نَفْس و مَردِ غَر
نیست لایِقْ عود و مُشک و کونِ خَر

چون غَزا نَدْهَد زنان را هیچ دست
کِی دَهَد آن که جِهادِ اَکْبَراست؟

جُز به نادِر در تَنِ زن رُستَمی
گشته باشد خُفْیه هَمچون مَریَمی

آن چُنان که در تَنِ مَردانْ زنان
خُفْیه‌اَند و ماده از ضَعْفِ جَنان

آن جهانْ صورت شود آن مادگی
هر کِه در مَردی ندید آمادگی

روزِ عَدل و عَدلْ دادِ دَرخوراست
کَفشْ آنِ پا کُلاه آنِ سَراست

تا به مَطْلَب دَر رَسَد هر طالِبی
تا به غَربِ خود رَوَد هر غارِبی

نیست هر مَطْلوب از طالِبْ دَریغ
جُفتِ تابِشْ شَمْس و جُفتِ آبْ میغ

هست دنیا قَهْرْخانه‌یْ کِردگار
قَهْر بین چون قَهْر کردی اِخْتیار

اُستخوان و مویِ مَقْهوران نِگَر
تیغِ قَهْر اَفْکَنْده اَنْدَر بَحْر و بَر

پَرّ و پایِ مُرغ بین بر گِردِ دام
شَرحِ قَهْرِ حَقْ کُننده بی‌کَلام

مُرد او بر جایِ خَرپُشته نِشانْد
وان که کُهنه گشت هم پُشته نَمانْد

هر کسی را جُفت کرده عَدلِ حَق
پیل را با پیل و بَق را جِنْسِ بَق

مونِسِ اَحمَد به مَجْلِس چارْ یار
مونِسِ بوجَهَل عُتْبَه وْ ذوالْخِمار

کعبهٔ جِبْریل و جان‌ها سِدْره‌یی
قِبْلهٔ عَبْدُالْبُطون شُد سُفره‌یی

قِبْلهٔ عارف بُوَد نورِ وِصال
قِبْلهٔ عقلِ مُفَلْسِف شُد خیال

قِبْلهٔ زاهِد بُوَد یَزدانِ بَرّ
قِبْلهٔ مُطْمِع بُوَد هَمْیانِ زَر

قِبْلهٔ مَعنی‌وَرانْ صَبر و دِرَنگ
قِبْلهٔ صورت‌پَرَستانْ نَقْشِ سنگ

قِبْلهٔ باطِنْ‌نِشینانْ ذوالْمِنَن
قِبْلهٔ ظاهِرپَرَستانْ رویِ زن

هم‌چُنین برمی‌شِمُر تازه و کُهُن
وَرْ مَلولی رو تو کارِ خویش کُن

رِزْقِ ما در کاسِ زَرّین شُد عُقار
وان سگان را آبِ تُتْماج و تَغار

لایِقِ آن کِه بِدو خو داده‌ایم
دَر خورِ آن رِزْقْ بِفْرِستاده‌ایم

خویِ آن را عاشقِ نان کرده‌ایم
خویِ اینْ را مَستِ جانان کرده‌ایم

چون به خویِ خود خوشیِّ و خُرَّمی
پس چه از دَرْخورْدِ خویَت می‌رَمی؟

مادگی خوش آمَدَت چادَر بِگیر
رُستَمی خوش آمَدَت خَنْجَر بِگیر

این سُخَن پایان ندارد وان فَقیر
گشته است از زَخْمِ درویشی عَقیر