من کِی آرَم رَحْمْ خِلْم آلود را
رَهْ نِمایَم حِلْمِ عِلْم‌اَنْدود را‌؟

صد هزاران صَفْع را اَرْزانی اَم
گَر زَبونِ صَفْع‌ها گردانی اَم

من چه گویم پیشَت‌؟ اِعْلامَت کُنم‌؟
یا که وا یادَت دَهَم شَرطِ کَرَم‌؟

آنچه مَعْلومِ تو نَبْوَد چیست آن‌؟
وآنچه یادت نیست کو اَنْدَر جهان‌؟

ای تو پاک از جَهْل و عِلْمَتْ پاک از آن
که فراموشی کُند بر وِیْ نَهان

هیچ کَس را تو کسی اِنْگاشتی
هَمچو خورشیدش به نورْ اَفْراشتی

چون کَسَم کردی اگر لابِه کُنم
مُستَمع شو لابِه‌ام را از کَرَم

زان که از نَقْشَم چو بیرون بُرده‌یی
آن شَفاعَت هم تو خود را کرده‌یی

چون زِ رَختِ من تَهی گشت این وَطَن
تَرّ و خُشکِ خانه نَبْوَد آنِ من

هم دُعا از من رَوان کردی چو آب
هم نَباتَش بَخْش و دارَش مُسْتَجاب

هم تو بودی اَوَّل آرَنْده یْ دُعا
هم تو باش آخِر اِجابَت را رَجا

تا زَنَم من لافْ کان شاهِ جهان
بَهْرِ بَنده عَفْو کرد از مُجْرِمان

دَرد بودم سَر به سَر من خودپَسَند
کرد شاهَم دارویِ هر دَردمَند

دوزخی بودم پُر از شور و شَری
کرد دستِ فَضْلِ اویَم کوثَری

هر کِه را سوزید دوزخْ در قَوَد
من بِرویانَم دِگَر بار از جَسَد

کارِ کوثر چیست که هر سوخته
گردد از وِیْ نابَت و اَنْدوخته‌؟

قطره قطره او مُنادیِّ کَرَم
کانچه دوزخ سوختْ من بازْ آوَرَم

هست دوزخْ هَمچو سَرمایِ خَزان
هست کوثَر چون بهارْ ای گُلْسِتان

هست دوزخْ هَمچو مرگ و خاکِ گور
هست کوثَر بر مِثالِ نَفْخِ صور

ای زِ دوزخ سوخته اَجْسامَتان
سویِ کوثر می‌کَشَد اِکْرامَتان

چون خَلَقْتُ الْخَلْقْ کَی یُرْبَحْ عَلَی
لُطفِ تو فَرمود ای قَیّومِ حَی

لالَاِن اَرْبَحْ عَلَیْهِمْ جودِ توست
که شود زو جُمله ناقِص‌ها دُرُست

عَفْو کُن زین بَندگانِ تَن‌پَرَست
عَفْو از دریایِ عَفْو اولیٰ تر است

عَفوِ خَلْقان هَمچو جو و هَمچو سَیْل
هم بِدان دریایِ خود تازَنْد خَیْل

عَفْوها هر شب ازین دلْ‌پاره‌ها
چون کبوتر سویِ تو آید شَها

بازَشان وَقتِ سَحَر پَرّان کُنی
تا به شب مَحْبوسِ این اَبْدان کُنی

پَر زَنان بارِ دِگَر در وَقتِ شام
می‌پَرَند از عشقِ آن ایوان و بام

تا که از تَنْ تارِ وُصْلَت بِسْکُلَند
پیشِ تو آیند کَزْ تو مُقْبِلَند

پَر زَنان ایمِن زِ رَجْعِ سَرنِگون
در هوا کِه انّا اِلَیهِ راجِعون

بانگ می‌آید تَعالَوا زان کَرَم
بَعد از آن رَجْعَت نَمانْد از حِرص و غَم

بَسْ غَریبی‌ها کَشیدیْت از جهان
قَدْرِ من دانسته باشید ای مِهان

زیرِ سایه یْ این درختم مَستِ ناز
هین بِیَندازید پاها را دِراز

پای‌هایِ پُر عَنا از راهِ دین
بر کِنار و دستِ حورانْ خالِدین

حوریان گشته مُغَمَّز مِهْربان
کَزْ سَفَر باز آمدند این صوفیان

صوفیانِ صافیانْ چون نورِ خَور
مُدَّتی افتاده بر خاک و قَذَر

بی‌اَثَر پاک از قَذَر باز آمدند
هَمچو نورِ خورْ سویِ قُرصِ بُلند

این گروهِ مُجرِمان هم ای مَجید
جُمله سَرهاشان به دیواری رَسید

بَر خَطا و جُرمِ خود واقِف شُدند
گَرچه ماتِ کَعْبَتَیْنِ شَهْ بُدَند

رو به تو کردند اکنون اَهْ‌کُنان
ای کِه لُطْفِ مُجرِمان را رَهْ‌کُنان

راهْ دِهْ آلودگان را اَلْعَجَل
در فُراتِ عَفْو و عَیْنِ مُغْتَسَل

تا که غُسل آرَند زان جُرمِ دراز
در صَفِ پاکان رَوَند اَنْدَر نماز

اَندَر آن صَف‌ها زِ اندازه بُرون
غَرقگانِ نورِ نَحنُ الصّافون

چون سُخَن در وَصْفِ این حالَت رَسید
هم قَلَم بِشْکَست و هم کاغذ دَرید

بَحر را پِیْمود هیچ اُسْکُرّه‌یی‌؟
شیر را برداشت هرگز بَرّه‌یی‌؟

گَر حِجابَسْتَت بُرون رو زِ احْتِجاب
تا بِبینی پادشاهیِّ عُجاب

گَرچه بِشْکَستند جامَت قومِ مَست
آن کِه مَست از تو بُوَد عُذْریش هست

مَستیِ ایشان به اِقبال و به مال
نه زِ باده یْ توست ای شیرین فِعال‌؟

ای شَهَنْشَه مَستِ تَخْصیص تواَند
عَفْو کُن از مَستِ خود ای عَفْومَند

لَذَّتِ تَخْصیصِ تو وَقتِ خِطاب
آن کُند که نایَد از صد خُمْ شراب

چون که مَستَم کرده‌یی حَدَّم مَزَن
شَرعْ مَسْتان را نَبیند حَد زدن

چون شَوَم هوشیار آنگاهَم بِزَن
که نخواهم گشت خود هُشیارْ من

هرکِه از جامِ تو خورْد ای ذوالْمِنَن
تا اَبَد رَست از هُش و از حَد زدن

خالِدینَ فی فَناءٍ سُکْرُهُم
مَنْ تَفانی فی هَواکُم لَمْ یَقُمْ

فَضلِ تو گوید دلِ ما را که رو
ای شُده در دوغِ عشقِ ما گِرو

چون مگس در دوغِ ما اُفتاده‌یی
تو نه‌یی مَستْ ای مگس تو باده‌یی

کَرکَسانْ مَست از تو گَردند ای مگس
چون که بر بَحرِ عَسَل رانی فَرَس

کوه‌ها چون ذَرّه‌ها سَرمَستِ تو
نُقطه و پَرگار و خَطْ در دستِ تو

فِتْنه که لَرْزند ازو لَرزانِ توست
هر گِران‌قیمَت گُهَر اَرْزانِ توست

گر خدا دادی مرا پانْصَد دَهان
گُفتَمی شَرحِ تو ای جان و جهان

یک دَهان دارم من آن هم مُنْکَسِر
در خَجالَت از تو ای دانایِ سِر

مُنْکَسِرتر خود نباشم از عَدَم
کَزْ دَهانَش آمدَسْتَند این اُمَم

صد هزار آثارِ غَیْبی مُنْتَظِر
کَزْ عَدَم بیرون جَهَد با لُطْف و بِر

از تَقاضایِ تو می‌خارَد سَرم
ای بِمُرده من به پیشِ آن کَرَم

رَغبَتِ ما از تَقاضایِ تو است
جَذْبهٔ حَقّ است هر جا رَهْ‌رو است

خاکْ بی‌بادی به بالا بَر جَهَد‌؟
کَشتیِ بی‌بَحرْ پا در رَهْ نَهَد‌؟

پیشِ آبِ زندگانی کَسْ نَمُرد
پیشِ آبَت آبِ حیوان است دُرد

آبِ حیوانْ قِبلهٔ جانْ دوستان
ز آب باشد سبز و خندان بوستان

مرگْ آشامان زِ عشقش زنده‌اند
دلْ زِ جان و آبِ جانْ بَر کَنده‌اند

آبِ عشقِ تو چو ما را دست داد
آبِ حیوان شُد به پیشِ ما کَساد

ز آبِ حیوان هست هر جان را نُوی
لیکْ آبِ آبِ حیوانی توی

هر دَمی مرگیّ و حَشْری دادی اَم
تا بِدیدَم دستْ بُردِ آن کَرَم

همچو خُفتن گشت این مُردن مرا
زِ اعْتِمادِ بَعْث کردن ای خدا

هفت دریا هر دَمْ اَرْ گردد سَراب
گوش گیری آوَریْش ای آبِ آب

عقلْ لَرزان از اَجَل وان عشقْ شوخ
سنگ کِی تَرسَد زِ بارانْ چون کُلوخ‌؟

از صِحافِ مَثنوی این پنجم است
در بُروجِ چَرخِ جان چون اَنْجُم است

رَهْ نَیابَد از سِتاره هر حَواس
جُز که کَشتیبانِ اِسْتاره‌شِناس

جُز نِظاره نیست قِسْمِ دیگران
از سُعودَش غافِل اَند و از قِران

آشنایی گیر شب‌ها تا به روز
با چُنین اِسْتاره‌هایِ دیوْسوز

هر یکی در دَفعِ دیوِ بَدگُمان
هست نَفْط ‌اَنْدازِ قَلْعه‌یْ آسْمان

اَخْتَران با دیوْ هَمچون عَقْرب است
مُشتری را او وَلیُّ الْاقْرب است

قَوْس اگر از تیر دوزَد دیو را
دَلْوِ پُر آب است زَرْع و میو را

حوت اگرچه کَشتیِ غَی بِشْکَنَد
دوست را چون ثَوْرْ کِشتی می‌کُند

شَمْس اگر شب را بِدرَّد چون اَسَد
لَعْل را زو خِلْعَتِ اَطْلَس رَسَد

هر وجودی کَزْ عَدَم بِنْمود سَر
بر یکی زَهْر است و بر دیگر شِکَر

دوست شو وَزْ خویِ ناخوش شو بَری
تا زِ خُمره یْ زَهْر هم شِکَّر خَوری

زان نَشُد فاروق را زَهْری گَزَند
که بُد آن تِریاقِ فاروقیش قَنْد