گفت ای یاران ازان دیوان نِی‌اَم
که زِ لا حَوْلی ضَعیف آید پِی‌اَم

کودکی کو حارِسِ کِشتی بُدی
طَبْلَکی در دَفْعِ مُرغانْ می‌زَدی

تا رَمیدی مُرغْ زان طَبْلَک زِ کَشت
کِشت از مُرغانِ بَد بی‌خَوْف گشت

چون که سُلطان شاهْ محمودِ کَریم
برگُذَر زد آن طَرَف خیمه‌یْ عَظیم

با سپاهی هَمچو اِسْتاره‌یْ اَثیر
اَنْبُه و پیروز و صَفْدَر مُلْک‌گیر

اُشتُری بُد کو بُدی حَمّالِ کوس
بُختی‌یی بُد پیشِ‌رو هَمچون خروس

بانگِ کوس و طَبْل بر وِیْ روز و شب
می‌زدی اَنْدَر رُجوع و در طَلَب

اَنْدَر آن مَزْرَع دَر آمَد آن شُتُر
کودک آن طَبْلَک بِزَد در حِفْظِ بُر

عاقلی گُفتَش مَزَن طَبْلَک که او
پُختهٔ طَبْل است با آنْش است خو

پیشِ او چِه بْوَد تَبوراکِ تو طِفْل
که کَشَد او طَبْلِ سُلطانْ بیست کِفْل؟

عاشقم من کُشتهٔ قُربانِ لا
جانِ من نوبَتْگَهِ طَبْلِ بَلا

خود تبوراک است این تَهْدیدها
پیشِ آنچه دیده است این دیده‌ها

ای حَریفان من از آن‌ها نیستَم
کَزْ خیالاتی دراین رَهْ بیسْتَم

من چو اِسْماعیلیانم بی‌حَذَر
بَلْ چو اسماعیلْ آزادم زِ سَر

فارِغَم از طُمْطُراق و از ریا
قُلْ تَعالَوْا گفت جانَم را بیا

گفت پیغامبر که جادَ فِی السَّلَف
بِالْعَطیّه مَنْ تَیَقَّنْ بِالْخَلَف

هر کِه بیند مَر عَطا را صد عِوَض
زود دَربازَد عَطا را زین غَرَض

جُمله در بازار ازان گشتند بَند
تا چو سود افتاد مالِ خود دَهَند

زَر در اَنْبان‌ها نِشَسته مُنْتَظِر
تا که سود آید به بَذْل آید مُصِر

چون بِبینَد کاله‌یی در رِبْحْ بیش
سرد گردد عشقَش از کالایِ خویش

گرم زان مانْده‌ست با آن کو ندید
کاله‌هایِ خویش را رِبْح و مَزید

هم چُنین عِلْم و هُنرها و حِرَف
چون بِدید اَفْزون از آن‌ها در شَرَف

تا بِهْ از جان نیست جان باشد عزیز
چون بِهْ آمد نامِ جان شُد چیزِ لیز

لُعبَتِ مُرده بُوَد جانْ طِفْل را
تا نگشت او در بزرگی طِفْل‌زا

این تَصوّر وین تَخَیُّل لُعْبَت است
تا تو طِفْلی پَس بِدانَت حاجَت است

چون زِ طِفْلی رَسْت جان شُد در وِصال
فارغ از حِس است و تصویر و خیال

نیست مَحْرم تا بگویم بی‌نِفاق
تَن زدم وَاللهُ اَعْلَم بِالْوِفاق

مال و تَن بَرف‌اَند ریزانِ فَنا
حَق خَریدارَش که اَللهُ اشْتَریٰ

‌برف‌ها زان از ثَمَن اَوْلیسْتَت
که هَیی در شک یَقینی نیسْتَت

وین عَجَب ظَن است در تو ای مَهین
که نمی‌پَرَّد به بُستانِ یَقین

هر گُمانْ تشنه‌یْ یَقین است ای پسر
می‌زَنَد اَنْدَر تَزایُد بال و پَر

چون رَسَد در عِلْم پَس پَر پا شود
مَر یَقین را عِلْمِ او بویا شود

زان که هست اَنْدَر طَریقِ مُفْتَتَن
عِلْمْ کمتر از یَقین و فوقِ ظَن

عِلْمْ جویایِ یَقین باشد بِدان
وان یَقینْ جویایِ دید است و عِیان

اَنْدَر اَلْهاکُمْ بِجو این را کُنون
از پَسِ کَلًا پَسِ لَوْ تَعْلَمون

می‌کَشَد دانش به بینش ای عَلیم
گَر یَقین گشتی بِبینَنْدی جَحیم

دید زایَد از یَقین بی اِمْتِهال
آن چُنانْک از ظَنّْ می‌زایَد خیال

اَنْدَر اَلْهاکُم بَیانِ این بِبین
که شود عِلْمُ الْیَقین عَیْنُ الْیَقین

از گُمان و از یَقین بالاتَرَم
وَزْ مَلامَت بَر نمی‌گردد سَرَم

چون دَهانَم خورْد از حَلْوایِ او
چَشمْ‌روشن گشتم و بینایِ او

پا نَهَم گُستاخْ چون خانه رَوَم
پا نَلَرزانَم نه کورانه رَوَم

آنچه گُل را گفت حَقْ خندانْش کرد
با دلِ من گفت و صد چَندانْش کرد

آنچه زد بر سَرو و قَدَّش راست کرد
وانچه از وِیْ نرگس و نسرین بِخَورْد

آنچه نِی را کرد شیرینْ جان و دل
وانچه خاکی یافت ازو نَقْشِ چِگِل

آنچه ابرو را چُنان طَرّار ساخت
چهره را گُلگونه و گُلْنار ساخت

مَر زبان را داد صد اَفْسون‌گَری
وان که کان را داد زَرِّ جَعْفری

چون دَرِ زَرّادخانه باز شُد
غَمْزه‌هایّ چَشمْ تیرانداز شُد

بر دِلَم زد تیر و سوداییم کرد
عاشقِ شُکر و شِکَرْخاییم کرد

عاشقِ آنم که هر آنْ آنِ اوست
عقل و جانْ جاندارِ یک مَرجانِ اوست

من نَلافَم وَرْ بَلافَم هَمچو آب
نیست در آتش‌کُشی‌اَم اِضْطِراب

چون بِدُزدَم؟ چون حَفیظِ مَخْزن اوست
چون نباشم سخت‌رو؟ پُشتِ من اوست

هر کِه از خورشید باشد پُشت گرم
سخت رو باشد نه بیمْ او را نه شَرم

هَمچو رویِ آفتابِ بی‌حَذَر
گشت رویَش خَصْمْ‌سوز و پَرده‌دَر

هر پَیَمبَر سخت‌رو بُد در جهانَ
یک سَواره کوفت بر جَیْشِ شَهان

رو نگردانید از ترس و غَمی
یک‌تَنه تنها بِزَد بر عالَمی

سنگ باشد سخت‌رو و چَشمْ‌شوخ
او نَتَرسَد از جهانِ پُر کُلوخ

کآن کُلوخ از خِشْت‌زَن یک‌لَخْت شُد
سنگ از صُنْعِ خدایی سخت شُد

گوسفندان گَر بُرونند از حِساب
زَ انْبُهی‌شان کِی بِتَرسَد آن قَصاب؟

کُلُّکُمْ راعٍ نَبی چون راعی است
خَلْق مانندِ رَمه او ساعی است

از رَمه چوپان نَتَرسَد در نَبَرد
لیکَشان حافظ بُوَد از گرم و سرد

گَر زَنَد بانگی زِ قَهْرْ او بر رَمه
دان زِ مِهْر است آن که دارد بر همه

هر زمان گوید به گوشَم بَختِ نو
که تو را غمگین کُنم غمگین مَشو

من تورا غمگین و گِریان زان کُنم
تا کِتْ از چَشمِ بَدان پنهان کُنم

تَلْخ گردانم زِ غَم‌ها خویِ تو
تا بِگَردد چَشمِ بَد از رویِ تو

نه تو صَیّادیّ و جویایِ مَنی
بَنده و اَفْکَندهٔ رایِ مَنی؟

حیله اَنْدیشی که در من دَر رَسی
در فِراق و جُستَنِ من بی‌کسی

چاره می‌جویَد پِیِ من دَردِ تو
می‌شُنودَم دوش آهِ سَردِ تو

من تَوانَم هم که بی این اِنْتِظار
رَهْ دَهَم بِنْمایَمَت راهِ گُذار

تا ازین گِردابِ دورانْ وارَهی
بر سَرِ گنجِ وِصالَم پا نَهی

لیکْ شیرینیّ و لَذّاتِ مَقَر
هست بر اندازهٔ رَنجِ سَفَر

آن گَهْ ا ز شهر و زِ خویشانْ بَر خوری
کَزْ غریبی رَنج و مِحْنَت‌ها بَری