دو قبیله کَاوْس و خَزرَج نام داشت
یک زِ دیگر جانِ خون‌آشام داشت

کینه‌هایِ کُهنه‌شان از مُصْطَفیٰ
مَحْو شُد در نورِ اسلام و صَفا

اَوَّلا اِخْوان شُدند آن دُشمنان
هَمچو اَعْدادِ عِنَب در بوستان

وَزْ دَمِ اَلْمؤمنونْ اِخْوَه به پَند
دَر شِکَستَند و تَنِ واحد شُدند

صورتِ انگورها اِخْوان بُوَد
چون فَشُردی، شیرهٔ واحد شود

غوره و انگور ضِدّانند لیک
چون که غوره پُخته شُد، شُد یارِ نیک

غوره‌یی کو سنگ‌بَست و خام مانْد
در اَزَل حَق کافِرِ اَصلیش خوانْد

نه اَخی، نه نَفْسِ واحد باشد او
در شَقاوَت نَحْسِ مُلْحِد باشد او

گَر بگویم آنچه او دارد نَهان
فِتْنهٔ اَفْهام خیزد در جهان

سِرِّ گَبْرِ کورْ نامَذکور بِهْ
دودِ دوزخ از اِرَم مَهْجور بِهْ

غوره‌هایِ نیک کایشان قابِل‌اَند
از دَمِ اَهْلِ دِلْ آخِر یک دل‌اَند

سویِ انگوری هَمی رانَنْد تیز
تا دُوی بَرخیزد و کین و سِتیز

پس در انگوری هَمی دَرَّند پوست
تا یکی گردند و وَحْدَت وَصْفِ اوست

دوستْ دُشمن گردد ایرا هم دُو است
هیچ یک با خویش جنگی دَرنَبَست

آفرین بر عشقِ کُلِّ اوسْتاد
صد هزاران ذَرّه را داد اِتِّحاد

هَمچو خاکِ مُفْتَرِق در رَهْ‌گُذر
یک سَبوشان کرد دستِ کوزه‌گَر

کُاتِّحادِ جسم‌هایِ آب و طین
هست ناقص، جان نمی‌مانَد بدین

گَر نَظایِر گویم این‌جا در مِثال
فَهْم را تَرسَم که آرَد اِخْتِلال

هم سُلَیمان هست اکنون، لیک ما
از نَشاطِ دوربینی در عَمیٰ

دوربینی کور دارد مَرد را
هَمچو خُفته در سَرا، کور از سَرا

مولَعیم اَنْدَر سُخَن‌هایِ دقیق
در گِرِه‌ها باز کردن ما عَشیق

تا گِرِه بَندیم و بُگْشاییم ما
در شِکال و در جوابْ آیین‌فَزا

هَمچو مُرغی کو گُشایَد بَندِ دام
گاه بَندَد، تا شود در فَنْ تمام

او بُوَد مَحْروم از صَحرا و مَرْج
عُمرِ او اَنْدَر گِرِه کاری‌ست خَرْج

خود زَبونِ او نگردد هیچ دام
لیک پَرَّش در شِکَست اُفْتَد مُدام

با گِرِه کَم کوش تا بال و پَرَت
نَسْکُلَد یک یک ازین کَرّ و فَرَت

صد هزاران مُرغْ پَرهاشان شِکَست
وان کَمین‌گاهِ عوارض را نَبَست

حال ایشان از نُبی خوان ای حَریص
نَقَّبوا فیها بِبین هَلْ مِنْ مَحیص؟

از نِزاعِ تُرک و رومیّ و عَرَب
حَل نَشُد اِشْکالِ انگور و عِنَب

تا سُلَیمانِ لَسینِ مَعنوی
دَرنَیایَد بَرنَخیزد این دُوی

جُمله مُرغانِ مُنازع بازْوار
بِشْنَوید این طَبْلِ بازِ شهریار

زِاخْتِلافِ خویشْ سویِ اِتِّحاد
هین زِ هر جانِب رَوان گردید شاد

حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وَجْهَکُمْ
نَحْوَهُ هٰذَا الَّذی لَمْ یَنْهَکُمْ

کورْمُرغانیم و بَسْ ناساختیم
کان سُلَیمان را دَمی نَشْناختیم

هَمچو جُغْدان دُشمنِ بازان شُدیم
لاجَرَم وامانْدهٔ ویران شُدیم

می‌کُنیم از غایَتِ جَهْل و عَما
قَصْدِ آزارِ عزیزانِ خدا

جمعِ مُرغانْ کَزْ سُلَیمان روشن‌اَند
پَرّ و بالِ بی‌گُنَه کِی بَرکَنند؟

بلکه سویِ عاجزانْ چینه کَشَند
بی‌خِلاف و کینه آن مُرغان خَوشَند

هُدهُدِ ایشان پِیِ تَقْدیس را
می‌گُشایَد راهِ صد بِلْقیس را

زاغِ ایشان گَر به صورت زاغ بود
بازْهِمَّت آمد و مازاغ بود

لَکْلَکِ ایشان که لَکْ‌لَک می‌زَنَد
آتشِ توحید در شک می‌زَنَد

وان کبوترْشان زِ بازان نَشْکُهَد
بازْ سَر پیشِ کبوترشان نَهَد

بُلبُلِ ایشان که حالَت آرَد او
در دَرونِ خویش گُلْشَن دارد او

طوطیِ ایشان زِ قَند آزاد بود
کَزْ دَرونْ قَندِ اَبَد رویَش نِمود

پایِ طاووسانِ ایشان در نَظَر
بهتر از طاووسِ ‌پَرّانِ دِگَر

مَنْطِقُ الطَّیْرانِ خاقانی صَداست
مُنْطِقُ الطَّیرِ سُلَیمانی کجاست؟

تو چه دانی بانگِ مُرغان را هَمی
چون نَدیدسْتی سُلَیمان را دَمی؟

پَرِّ آن مُرغی که بانگَش مُطرب است
از بُرونِ مَشرق است و مغرب است

هر یک آهنگش زِ کُرسی تا ثَری‌ست
وَزْ ثَری تا عَرشْ در کَرّ و فَری‌ست

مُرغْ کو بی‌این سُلَیمان می‌رَوَد
عاشقِ ظُلْمَت چو خُفّاشی بُوَد

با سُلَیمان خو کُن ای خُفّاشِ رَد
تا که در ظُلْمَت نَمانی تا اَبَد

یک گَزی رَهْ که بِدان سو می‌رَوی
هَمچو گَزْ قُطْبِ مَساحت می‌شَوی

وان که لَنْگ و لوکْ آن سو می‌جَهی
از همه لَنْگیّ و لوکی می‌رَهی