چو بشنید این سخن آزاده شمشاد
شد از گفتار موبد خرم و شاد

نمازش برد و چون گلنار بشکفت
ز پیشش باز گشت و دایه را گفت

برو دایه بشارت بر به شهرو
همیدون مژده خواه از شاه ویرو

بگو آمد نیازی خواهر تو
گرامی دوستگان و دلبر تو

بر آمد مر ترا نابنده خورشید
از آن سو کت نبودت هیچ امید

امیدت را پدید آمد نشانی
از آن سوکت نبد در دل گمانی

کنون کت روز تنهایی سر آمد
دو خورشید از خراسانت بر آمد

همیدون مادرم را مژدگان خواه
که رسته شد ز چنگ اژدها ماه

بریده شد ز خار تیر خرما
بهار تازه شد ایمن ز سرما

در آمد دولت فرخنده از خواب
بر آمد گوهر رخشنده از آب

مرا چون ایزد از موبد رهانید
چآان دانم که از هر بد رهانید

پس آنگه گفت شاها جاودان زی
به کام دوستان دور از بدان زی

ترا از من درود و خرمی باد
روانت آفتاب مردمی باد

زنی کن زن سپس بر تو سزاوار
که باشد همچو ویسه صد پرستار

ز بت رویان آن جوی بر من
که از دیدنش گردد کور دشمن

چراغ گوهر و خورشید دوده
هم از پاکی هم از خوبی ستوده

چو مه در هر زبانی گشته نامی
چو جان بر هر دلی گشته گرامی

ترا بی من بزرگی باد و رادی
مرا بی تو درستی باد و شادی

چنین بادا ازین پس هر دو را روز
که باشد بخت ما بر کام پیروز

چنان در خرمی گیتی گذاریم
که هرگز یکدگر را یاد ناریم

پس آنگه بردگان را کرد آزاد
کلید گنجها مر شاه را داد

بدو گفت این به گنجوری دگر ده
که باشد در شبستانت ز من به

ترا بی من مبادا هیچ تیمار
مرا بی تو مبادا هیچ آزار

بگفت این پس نمازش برد گشت
سرای شاه ازو زیر و زبر گشت

ز هر کنجی بر مآمد زار واری
ز هر چشمی روان شد رودباری

کسان شاه و سرپوشیدگانش
به زاری سوخته کردند جانش

ز اشک چشم خونین رود کردند
سراسر ویس را پدرود کردند

بسا چشما که بر وی فشت گریان
بسا دل کز فراقش گشت بریان

همه کس دل در آن تیمار بسپرد
تو گفتی سیل هجران دل همی برد

ز هجرش هر کسی خسته جگر بود
وزیشان شاه رامین خسته تر بود

نیارامید روز و شب ز تیمار
ز درد دل دگر ره گشت بیمار

ز گریه گر چه جانش را بند سود
همی یک ساعت از گریه نیاسود

گهی بر دل گرست و گاه بر جفت
خروشان روز و شب بادل همی گفت

چه خواهی ای دل از جانم چه خواهی
که جان را از تو ناید جز تباهی

سیه کردی به داغ عشق روزم
دو تا کردی جوانه سرو نوزم

تو تلخی عشق را اکنون بدانی
که کام تو باشد زندگانی

نبد در هجر یک روزه قرارت
چگونه باشد اکنون روزگارت

بسا تلخا که تو خواهی چشیدن
بسا رنجا که تو خواهی کشیدن

کنون بپسیج تا تیمار بینی
جدایی را چو نیش مار بینی

کنون کت ناگه آمد فرقت یار
بشد خرما و آمد نوبت خار

بپیچ ای دل که ارزانی به دردی
به بار آمد ترا آن بد که کردی

بریز ای چشم خون دل ز دیدی
که از پیش تو شد یار گزیده

سرشکت را کنون باشد روایی
که بفروشی به بازار جدایی

بدین غم در خوری چندانکه یاری
بیاور خون دل چندانکه داری

نگارین روی آن دلبر تو دیدی
مرا در دام عشقش تو کشیدی

کنون هم تو ز دیده خون بپالای
به گاه فرقت از گریه میاسای

به خون مصقول کن رنگ رخانم
سیاهی را بضوی از دیدگانم

جهان را شاید ار دیگر نبینی
که همچون ویس یک دلبر نبینی

چه باید مر ترا دیدار ازین پس
که دیدار تو نپسندد جز او کس

گر از دیدار او بردارم امید
نبینم نیز هر گز ماه و خورشید

دو چشم خویش را از بن بر آرم
که با هجرانش کوری دوست دارم

چو دیدار نگارینم نباشد
سزد گر خود جهان بینم نباشد

الا ای تیره گشته بخت شورم
تو شیر خشمناکی منت گورم

به پیشم بود خرم مر غزاری
درو با من به هم شایسته یاری

کمین کردی و یارم را ببردی
مرا بی مونس و بی یار کردی

کنون جانم ببر کم جان نباید
چو من بدبخت جز بی جان نشاید

ستمگارا و زُفتا روزگارا
که نتوانست با هم دید ما را

به گیتی خود یکی کامم روا کرد
پس آن کام مرا از من جدا کرد

اگر پیشه ندارد جور و بیداد
چرا بستد همان چیزی که او داد

همی گفتی چنین دلخسته رامین
تن از ارام دور و سر ز بالین

بسی اندیشه کرد اندر جدایی
که چون یابد ز اندوهش رهایی

به دست چاره دامی کرد و بنهاد
به شاهنشاه پیغامی فرستاد

که شش ماگست تا من دردمندم
منم بسته که بیماریست بندم

کنونم زور لختی در تن آمد
نشاط تندرستی در من آمد

ندیدم اسپ و ساز خویش هنوار
همه مانده چو من شش ماه بیکار

سمند و رخش من با یوز و باسگ
سراسر خفته اند آسوده از تگ

نه یوزانم سوی غرمان دویدند
نه بازانم سوی کبگان پریدند

دلم بگرفت ازین آسوده کاری
چه آسایش بود بنیاد خواری

اگر شاهم دهد همداستانی
کنم یک چند گه نخچیرگانی

روم زینجا سوی گرگان و ساری
بپرانم درو باز شکاری

چو شش مه بگذرد روزی بیایم
ز کوهستان به سوی شه گرایم

چو شاهنشه شنید این یافه پیغام
به زشتی داد یکسر پاسخ رام

بدانست او که گفتارش دروغست
ز دستان کرده چاری بی فروغست

مرو را عشق بد نه خانه دلگیر
دلش را ویس بایستی نه نخچیر

زبان بگشاد بر دشنام و نفرین
همی گفت از جهان گم باد رامین

شدن بادش به راه و آمدن نه
که او را مرگ هست از آمدم به

بگو هر جا که خواهی رو هم اکنون
رفیقه فال شوم و بخت وارون

رهت مارین و کهسارت پلنگین
گیا و سنگش از خون تو رنگین

تو پیش ویس جان خود سفرده
همیدون ویس در چشم تو مرده

ترا این خوی بد با جان بر آید
وزین خوی بدت دوزخ نماید

ترا گفتار من امروز پندست
چو می تلخست لیکن سودمندست

اگر پند مرا در گوش گیری
ازو بسیار گونه هوش گیری

به کوهستان زنی نامی بجویی
مرو را هم بزرگی هم نکویی

کنی با او به فال نیک پیوند
بدان پیوند باشی شاد و خرسند

نگردی بیش ازین پیرامن ویس
که پس کشته شوی در دامن ویس

بر افروزم ز روی خنجر اذر
برو هم زن بسوزم هم برادر

برادر چون مرا زو ننگ باشد
همان بهتر که زیر سنگ باشد

نگر تا این سحن بازی نداری
که بازی نیست با شیر شکاری

چو ابر آید تو با بارانش مستیز
به زودی از گذار سیل برخیز

چو بشنید این سخن آزاده رامین
بسی بر زشت کیشان کرد نفرین

به ماه و مهر تابان خورد سوگند
به جان شاه و جان خویش و پیوند

که هرگز نگذرم بر کضور ماه
نه بیرون ایم از پند شهنشاه

نه روی ویس را هر گز ببینم
نه با کسها و خویشانش نشینم

پس آنگه گفت شاها تو ندانی
که من با تو دگر دارم نهانی

تو از یک روی بر ما پادشایی
ز دیگر روی مارا چون خدایی

گر از فرمانت لختی سر بتانم
سراندر پیش خود افگند یابم

چنان ترسم ز تو کز پاک یزدان
یکی دارم شمارا گاه فرمان

همی داد این پیام شکر آلود
و لیکن در دلش چیزی دگر بود

شتابش بود تا کی راه گیرد
به راه اندر شکار ماه گیرد